W 1958 roku, Sanocką Fabrykę Autobusów opuścił pierwszy samonośny SAN H01. Produkowany był w dwóch wersjach – międzymiastowej H01A (39 miejsc siedzących) i miejskiej H01B (33 miejsca). Wersja przeznaczona do miasta, poiadała mniej miejsc siedzących, ale mogła pomieścić 50 osób (część na stojąco) i wyposażona była w dwie pary drzwi dwuskrzydłowych. Pojazd napędzany był silnikiem S-42, umieszczonym przed przednią osią, który za pośrednctwem 5-cio biiegowej skrzyni, umieszczonej w środkowej części nadwozia, napędzał tylną oś autobusu.
W autobusie zminiono w stosunku do prototypu przedną część nadwozia. W oknach bocznych (sześć okien po każdej stronie autobusu) zamontowano uchylne części górne, zapewniające wentylację, szyba przednia składała się z trzech części.
Największą bolączką SANów była korozja, gdyż blachy poszycia były cienkie i montowane wkrętami.
Rok 1961 – zmodernizowana wersję autobusu, oznaczona SAN H25
W 1961 roku, na Międzynarodowych Targach Poznańskich przedstawiono zmodernizowana wersję autobusu, oznaczoną SAN H25, która zawierała wiele nowych usprawnień, pochodzących z ciężarówek STAR-25. Najistotniejszą zmianą był nowy silnik S-472 o mocy maksymalnej 95KM (69,8 kW), nowe zawieszenie kół tylnych oraz wzmocniona tylna oś i wzmocniona konstrukcja nadwozia.
Wprowadzono unowocześniony układ hamulcowy, oraz zastąpiono parowy system ogrzewania, system olejowym. Całkowicie zmieniono przód autobusu, zamontowano nowy wlot powietrza, wprowadzono giętą szybę przednią, zwiększono drzwi. Ten model autobusu, występował w dwóch wersjach „A” i „B”, podobnie jak SAN H01. Dzięki ulepszeniom, zmniejszyła się podatność pojazdu na korozję, co zwiększyło jego żywotność.
Rok 1964 – do produkcji wszedł SAN H27
Rok 1964 – do produkcji wszedł SAN H27, wyposażony w silnik wysokoprężny S-53, znany z prototypowego modelu SAN Diesel. Produkowany był równolegle z SANem H25 i podobnie jak modele H01 i H25 w dwóch wersjach.
Od poprzednika, wyróżniał się giętą tylną szybą (taką samą jak przednia), przesuwnymi bocznymi szybami (a nie uchylnymi klapkami), w dachu zastosowano dwa duże przezroczyste otwory wentylacyjne, we wnętrzu zainstalowano nowe wygodniejsze fotele.
Niestety, pomimo ciągłych usprawnień i ulepszeń, konstruktorom nie udało się w zadowalającym stopniu zwiększyć żywotności nadwozia. Jego podatność na korozję, choć z wersji na wersję malała – i tak była bardzo duża.
Rok 1967 – koniec proukcji autobusów z samonośnym nadwoziem
W roku 1967, ostatecznie zakończono produkcję autobusów SAN z samonośnym nadwoziem, powracając do idei ramowej konstrukcji w nowym modelu. SAN H100, bo tak oznaczono kolejny model sanockiego autobusu, był efektem kilkumiesięcznych prac zespołu kierowanego przez inż. Kazimierza Gałęzę.
Bazował na prototypowym modelu SFA-21 oraz dotychczas produkowanych SANach. Występował w dwóch wersjach H100 z silnikiem S-530 i H100.1, do napędu której posłużył silnik S-474. Podobnie jak poprzednie wersje autobusów z tej fabryki występował w wersji miejskiej i międzymiastowej.
Rok 1967 – masowa produkcja SAN H100
W 1966 roku zmontowano 20 egzemplarzy próbnych, natomiast w roku nastęnym rozpoczęto masową produkcję. Silnik S-530 o pojemności 6231 ccm miał moc maksymalną 100 KM (73,6 kW) przy 2600 obr/min. Z kolei jednostka S-474 miała pojemność 4678 ccm, osiągała moc 105 KM (77,3 kW) przy 3000 obr/min. Pięciobiegowa skrzynia biegów zamocowana w środkowej części autobusu odbierała napęd z jedno-tarczowego, suchego sprzęgła poprzez rurowy wał napędowy z przegubami krzyżakowymi.
Bieg czwarty był biegiem bezpośrednim, a piąty był nadbiegiem. W zawieszeniu zastosowano półeliptyczne wzdłużne resory piórowe oraz hydrauliczne amortyzatory z przodu i resory dwu-koliste, wykonane z gumy – w tylnym zawieszeniu. Układ hamulcowy pochodzący z samochodu STAR-28 był hydrauliczny, ze wspomaganiem i hamulcami bębnowymi.
Rama podłużnicowa, stanowiąca szkielet pojazdu pochodziła z prototypu SFA-21, natomiast nadwozie, pochodziło z poprzedniego modelu SAN H27. Na dachu wersji międzymiastowej „A” zamocowano bagażnik. Wewnątrz międzymiastowej wersji pojazdu rozmieszczono 33 fotele adaptowane z autobusu Jelcz. Wersja miejska miała 50 miejsc, w tym tylko 19 siedzących. Wersja miejska, posiadała drzwi sterowane pneumatycznie.
Autobusy SAN H100, posiadały z lewej strony dodatkowe drzwi dla kierowcy. Długość całkowita wynosiła 8770 mm, a wysokość wraz z bagażnikiem 3050 mm. Masa własna to 6 ton dla wersji A i 5,7 tony dla wersji B. Autobus osiągał prędkość maksymalną 75 km/h. Dzięki zerwaniu z bezramową konstrukcją i zastosowaniu ramy, w znacznym stopniu zwiększyła się żywotność pojazdu.
Określona została na 400 tysięcy kilometrów, co było dużym postępem w stosunku do 100.000 w przypadku modelu H01 i 150.000 dla modeli H25/H27.
Przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych
Przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, był również przełomem w koncepcji konstrukcji autobusów. Również inżynierowie z Sanoka rozpoczęli prace nad zupełnie nowym, tylnosilnikowym autobusem. Zbudowano wiele prototypów, przeprowadzono mnóstwo testów i badań, by w końcu 1973 roku uruchomić seryjną produkcję autobusu, który otrzymał nową nazwę Autosan, dlatego do lektury na jego temat zapraszam do kolejnego działu.
Komentarze