Na początku lat siedemdziesiątych postanowiono zbudować samochód osobowo-towarowy, przeznaczony głównie dla rolników indywidualnych. Do realizacji tego przedsięwzięcia przystąpiono w Poznaniu. Do końca 1971 roku powstały dwa prototypy: Warta i Tarpan, oba bazujące na podzespołach osobowej Syreny.
Oba projekty zostały odrzucone, powołano nową ekipę i korzystając ze zdobytych doświadczeń zaprojektowano nowy samochód – Wartę 2. Wykorzystano tutaj elementy Żuka i Warszawy. Zbigniew Wattson Z Fabryki Samochodów Osobowych (FSO) zaprojektował wnętrze i bryłę zewnętrzną auta. Zbigniew Meissner prowadził prace związane z podwoziem.
Rok 1971 – prezentacja prototypów Warty 2
Eugeniusz Szplit kierował pracami przy budowie dwóch prototypów Warty 2, które oficjalnie zaprezentowano na wystawie rolniczej w. Myślecinku k.Bydgoszczy w październiku 1972 roku. Samochody posiadały oryginalną, przesuwaną ściankę pomiędzy częścią osobową a ładunkową. Jeden z egzemplarzy miał 3-osobową kabinę, drugi 6-cio, którą po przesunięciu tylnej ścianki można było zmniejszyć do trzy-osobowej. Samochody były napędzane dolnozaworowym silnikiem 2120 ccm z Warszawy 201 („garbuchy”).
Silnik ten był już dość przestarzały, w Warszawach montowano go do 1962 roku, kiedy to wprowadzono do oferty również górnozaworowe. Moc silnika – niezbyt duża – 50 KM (36,7 kW), osiągana przy 3600 obrotach na minutę, pozwalało to na rozpędzie Warty 2 do 100 km/h. Auto wyposażono w trzybiegową skrzynię biegów. Zawieszenie pochodziło także z Warszawy. Tylny most i układ hamulcowy pochodziły z Żuka. Samochód ważył 1250 kg, miał 432 cm długości, spalał 13,5 litra benzyny na 100km. Postanowiono rozpocząć produkcję samochodów w Wielkopolskich Zakładach Napraw Samochodów w Poznaniu-Antoninku.
Rok 1972 – Tarpan 233
Jeszcze w 1972 roku z taśm montażowych zjechało 25 aut o nazwie Tarpan 233. Masa własna pojazdu to 1320 kg. Oprócz silnika dolnozaworowego, zdecydowano się również na zastosowanie górnozaworowego silnika z Warszawy 202/203, który rozwijał moc 50 KM (51,5 kW). Badania pierwszych egzemplarzy spowodowały konieczność dokonania szeregu zmian, poprawek i ulepszeń zarówno w samej konstrukcji jak i nadwoziu samochodu. Zmodernizowano zarówno fabrykę jak i samochód, któremu „wszczepiono” trochę elementów z wprowadzonego właśnie do produkcji Fiata 125p (kierunkowskazy, klamki), poprawiono kształt foteli, zmieniono wskaźniki, przednią atrapę. W tylnym zawieszeniu zastosowano amortyzatory teleskopowe. Masa własna pojazdu wzrosła do 1320 kg.
Rok 1973 – produkcja Tarpanów rosła
Produkcja rosła, w 1973 roku wykonano 250 sztuk Tarpanów, a w latach następnych, odpowiednio 1582, 2760, 3941, 503, 6000 sztuk, 25 kwietnia 1977 taśmę montażową opuścił 10-cio tysięczny Tarpan, a w roku 1979 – 25-tysięczny egzemplarz. 1 lipca 1975 Zakład Samochodów Rolniczych Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie, zostaje przekształcony w samodzielną Fabrykę Samochodów Rolniczych w Poznaniu.
Rok 1973 – Tarpan Pick-up oraz Kombi
W październiku 1976 do produkcji seryjnej wprowadzono Tarpany w innych wersjach nadwoziowych: 3-osobowy Pick-up oraz kombi, o całkowicie zabudowanej przestrzeni ładunkowej. Ten ostatni miał przesuwaną ściankę wewnątrz kabiny. Auta nieznacznie stopniowo modernizowano, stosując elementy z Fiatów 125p i 126p. Rodzina Tarpanów, obejmowała wersje zróżnicowane zarówno pod względem liczby miejsc, jak i typów nadwozi.
Rok 1978 – rozpoczęto produkcję Tarpana F-233
W 1978 rozpoczęto produkcję Tarpana F-233, wyposażonego w silnik z Fiata 125p, pojemność 1481ccm, moc 70 KM (51,5 kW), prędkość maksymalna 110 km/h, zużycie paliwa na poziomie 12,5 litrów. Również ta zmodernizowana wersja silnikowa występowała w trzech wersjach nadwoziowych.
Równolegle, w Przemysłowym Instytucie Motoryzacji rozpoczęto prace nad bardziej terenowymi, wyposażonymi w napęd na dwie osie, odmianami Tarpana. Dobrym i zarazem podstawowym miejscem prezentacji polskich nowości motoryzacyjnych, były Międzynarodowe Targi Poznańskie.
Rok 1978 – zmodernizowany Tarpan 235
W 1978 roku, zaprezentowano zmodernizowanego Tarpana 235, w dwóch kolejnych latach – atrakcją targów były wersje kempingowe tego samochodu, zaś w roku 1982 – pokazano Tarpana 237 o ładowności 1000 kg, którego produkcje rozpoczęto w 1983 roku. W latach osiemdziesiątych, w związku z coraz to większą popularnością silników wysokoprężnych, trwały prace nad Tarpanami, zasilanymi takimi właśnie jednostkami. O wszystkich tych modelach, a więc 234, 235, 237D oraz 239D, można dowiedzieć się więcej z działu, poświęconego prototypom.
Rok 1979 – kempingowe Tarpany
Jak już wspomniałem, jedną z atrakcji na poznańskich targach w 1979 roku były kempingowe Tarpany, które zostały wykonane przez Zakłady Sprzętu Domowego i Sportowego w Niewiadowie. Zakład w Niewiadowie, produkował nadstawki, które montowane były na podwoziu Tarpana. We wnętrzu było dość przestronnie, można się było poruszać na stojąco (wysokość 1915mm, szerokość 1940mm, długość 2480mm) było ono przeznaczone dla 3 osób i dwójki dzieci.
Nadbudówka miała pięć otwieranych okien oraz wywietrznik dachowy. Kemping wyposażono całkiem komfortowo, miało składaną trzyosobową kanapę, którą przekształcało się w kącik jadalny oraz dwa nieduże miejsca do spania znajdujące się nad kabiną kierowcy, przeznaczone dla dzieci.
W środku był też blok kuchenny ze zlewozmywakiem, kuchenką gazową, chłodziarką oraz zbiornikami na wodę i gaz. Była też szafa na ubrania oraz instalacja 220V. Napędzany był silnikiem pochodzącym z Fiata 125p o pojemności 1481 ccm. Długość całkowita pojazdu wynosiła 4950 mm, a rozstaw osi 2700 mm. Masa własna to 1700 kg, a dopuszczalna masa całkowita – 2100 kg. Samochód oznaczony był jako F-233 Autocamp N-248.
Na kolejnych targach w Poznaniu, Motoryzacyjna Spółdzielnia Praxy POZMET z Poznania, pokazała swoją koncepcję samochodu kempingowego, wykonanego na bazie Tarpana F233. Nadbudówka była podobna do tej z Niewiadowa, tylko wykonana została nieco staranniej i była bardziej opływowa, miała dodatkowe nieotwierane okna w części znajdującej się nad szoferką.
Rok 1983 – nowy tarpan 237
We wrześniu 1983 roku, zaniechano wytwarzania Tarpana 233 i rozpoczęto produkcję Tarpana 237. Samochód, miał zwiększona ładowność z 600 do 1000 kg, nową prostszą w wykonaniu i podobnie wytrzymałą ramę, o profilu 100×50 mm, 5-piorowe resory tylne pochodzące z Żuka. Dokonano również re-stylizacji przodu samochodu – zmieniono atrapę, nowy zderzak zamocowany był bezpośrednio do ramy, a nie do pasa dolnego.
Zaadoptowano reflektory z Zastavy 1100p, kierunkowskazy boczne z Poloneza i przednie z Fiata 126p. 22 października 1983 roku, Urząd Gospodarki Materiałowej podjął decyzję o zaniechaniu do końca 1986 roku produkcji Tarpanów, gdyż maszyny, pracujące na linii montażowej, były już dosyć wyeksploatowane. Tak się jednak nie stało, gdyż samochód nie miał następcy, a z importem w czasach PRLu nie było łatwo.
Rok 1983 – wysokoprężny silnik z Ursusa
W roku 1983 powstał pierwszy prototyp Tarpana, wyposażonego w wysokoprężny silnik. Konstruktorzy z Fabryki Samochodów Rolniczych, zdecydowali się na trzycylindrowy silnik, pochodzący z ciągnika Ursus. Pomimo pojemności skokowej 2502 cm3 moc maksymalna tego silnika wynosiła tylko 49 KM, a maksymalny moment obrotowy 152 Nm. Prędkość maksymalna, nie była więc imponująca, dodatkowo trzycylindrowy motor był dość hałaśliwy.
Z uwagi na duże drgania silnika, specjalnie ukształtowane zostały wsporniki zespołu napędowego, w związku z dużą masą silnika zmianie uległo również zawieszenie kół przednich, gdzie zamiast niezależnego zawieszenia M20, wprowadzono belkę sztywną wspartą na resorach podłużnych. Nadwozie było trzyosobowe ze skrzynia ładunkowa. Po trzyletnich badaniach, w połowie 1986 roku, Tarpan 239D trafił na rynek.
Koniec produkcji
Tarpana produkowano do 1991 roku. W latach osiemdziesiątych, nawiązano współpracę z Włochami, na nową wersję Tarpana. Powstały projekty i prototypy. Więcej o samochodzie Tarpanello, przeczytać można w dziale Prototypy. Tarpany eksportowano do Grecji i Iranu. Produkowano także specjalne przyczepki do tego samochodu. Ich ładowność wynosiła 400 kg. Stylistycznie były zbliżone do samochodu, gdyż do ich budowy wykorzystano część blach z samochodu.
Powstało też wiele projektów pojazdów wielozadaniowych, które w większym bądź mniejszym stopniu bazowały na Tarpanie. O tych projektach, również więcej w dziale poświęconym prototypom.
W roku 1988 pokazano na Międzynarodowych Targach Motoryzacyjnych w Poznaniu auto o nazwie Tarpan Honker. Pomimo tego, że samochód używał (tylko początkowo) nazwy Tarpan – był całkowicie innym samochodem.
Komentarze